Krótka i żartobliwa prezentacja wyjaśnionych w słowniku pojęć na literę p:
„Na końcu, jak się już uporam z tym nowym tematem, na pewno będzie passe-partout[3], ale wcześniej wszystko inne: paleta[1] (ciekawe, że najpierw w takich sytuacjach myślę o palecie), papier[2], bo muszę wcześniej zrobić szkice, podobrazie[10], na nim płótno[9] (ostatnio udało mi się kupić bardzo dobre płótno). Potem jadę w plener[8]. Właśnie to jest dla mnie prawdziwą malarską perspektywą[5]. Mam taki plan[7]: Po drodze znów porzucę pointylizm[12], postimpresjonizm[14] i postmodernizm[15], ponieważ sam chcę wymyślić nowy kierunek w sztuce. Obraz będzie miał pendant[4]. Zacznę uczciwie: od podmalówek. Pędzle[6] zabiorę akurat do samych podmalówek[11]. Na nic więcej nie będzie czasu. Nie namaluję polichromii[13], ale znów ustalę jakieś proporcje[16]”.
1. Paleta
— rodzaj płytki wykonanej z twardego drewna, porcelany, blachy lub kamienia służącej do rozrabiania i mieszania farb.
2. Papier
— materiał celulozowy przeznaczony do pisania. Wynalazek chiński z ok. 105 r. n.e. sporządzany początkowo z łyka miejscowych roślin, a potem częściowo ze szmat. W 751 roku tajemnice wytwarzania papieru przejęli Arabowie. Pierwsza papiernia w Europie powstała w Toledo w Hiszpanii w 1150 roku. Następne w XII wieku we Francji i we Włoszech. W XIV wieku w Niemczech, w Polsce, w Rosji. Papier drzewny stosuje się powszechnie od połowy XIX wieku. Papier ze szmat i bezdrzewny stosuje się do dokumentów szczególnej wagi. Do celów artystycznych stosowano tzw. papier żeberkowy, welinowy, esparto, japoński, kredowy. W Polsce obowiązują dwa formaty zasadnicze papieru: A (61 × 86 cm), B (70 × 100 cm) oraz ich składki (A1, B1 itd.). Gramatura papieru określana jest według norm europejskich poprzez ciężar 1 m2.
3. Passe-partout
— rodzaj oprawy rysunku lub malowidła wykonanego na podobraziu papierowym, zazwyczaj wykonanej z tektury z otworem wyciętym wewnątrz w wielkości odpowiadającej oprawianej pracy. Spełnia funkcję ochronną i estetyczną.
4. Pendant
— w sztukach plastycznych dzieło, będące dokładnym odpowiednikiem kompozycyjnym drugiego dzieła. W malarstwie są to dwa obrazy tych samych rozmiarów, o zbliżonym temacie, kompozycji i kolorycie, przeznaczone do ekspozycji razem (np. symetrycznie)1.
5. Perspektywa malarska
— umiejętność ukazywania trójwymiarowości na płaszczyźnie.
6. Pędzel
— podstawowe narzędzie pracy malarza. Pędzle mogą być wykonane z włosia naturalnego (wiewiórki, wydry, kuny, kozy, borsuka, świni) lub syntetycznego. Dzielą się za względu na kształt na: okrągłe, zakończone cienkim szpicem, okrągłe zakończone tępo, płaskie, wachlarzowate.
7. Plan
— to fragment przestrzeni oglądanej bezpośrednio lub na obrazie wraz z mieszczącymi się w niej osobami i przedmiotami. Patrzący może nauczyć się widzieć plany przestrzeni, biorąc pod uwagę odległość od siebie. Fragmenty przestrzeni w podobnej odległości stanowią jeden plan. Najczęściej mamy do czynienia z kompozycją wieloplanową, która powstaje, kiedy kilka planów częściowo nakłada się na siebie.
8. Plener
— są dwa znaczenia tego słowa: 1. oznacza czynność malowania krajobrazu bezpośrednio z natury, w przestrzeni otwartej, oraz 2. określa zorganizowaną formę warsztatów twórczych w jakimś miejscu w celu wspólnej pracy artystycznej.
9. Płótno
— tkanina lniana, konopna lub bawełniana wyrabiana splotem płóciennym od najdawniejszych czasów w całej Europie.
10. Podobrazie, podłoże malarskie
— określenie materiału, na którym wykonuje się malowidło. Podobraziem może być m. in. papier, płótno, drewno, metal, kamień, szkło. Zazwyczaj materiał ten pokrywa się warstwą zaprawy, która pełni funkcję izolatora pomiędzy warstwą malowidła a podłożem.
11. Podmalówka
— w malarstwie określenie pierwszej warstwy malarskiej malowanej jednolicie na całym podobraziu w celu uzyskania efektu głębszej tonacji barwnej.
12. Pointylizm
— technika malowania, polegająca na wydobywaniu kompozycji malarskiej poprzez równomierne nakładanie drobnych punktów czystego koloru, które z większej odległości zlewają się w jednolitą całość.
13. Polichromia
— M.in., malowidło wielobarwne zdobiące ściany, stropy i sklepienia budowli.
14. Postimpresjonizm
— termin określający zjawiska w sztuce francuskiej ok. 1885-1905, będące następstwem impresjonizmu i stanowiące kontynuację impresjonizmu, ale w nowych odmianach, a czasem w sztucznej manierze. Dążono do oderwania sztuki od natury i stworzenia niezależnego bytu artystycznego. Odrzucono zasady perspektywy i światłocienia. Przestrzeń malarską budowano za pomocą kolorystycznego zróżnicowania. Poszukiwania postimpresjonistyczne stały się punktem wyjścia dla dojrzałej sztuki P. Cézanne'a.
15. Postmodernizm
— termin próbujący określić zjawiska w sztuce ostatniej ćwierci XX wieku. Stosowany do zdefiniowania różnego typu światopoglądów i ruchów społecznych o cechach neokonserwatywnych. Bywa rozumiany jako sprzeciw wobec awangardowej utopii, w której próbowano wytworzyć „nowego człowieka i społeczeństwo”. Postmodernizm posługuje się parodią, pastiszem, paradoksem, dowolnością w komponowaniu form i znaczeń. Terminem tym obejmuje się zarówno „nowy klasycyzm”, jak i różne odmiany historyzmu i neokonstruktywizm.
16. Proporcje
— termin odnoszący się do kompozycji obrazu; jeśli obraz jest nieprzedstawiający, pojęcie to może być synonimem kompozycji (dobre proporcje = dobra kompozycja); jeśli malowidło przedstawia jakieś przedmioty, albo człowieka, odnosi się do konkretnych obiektów, których miarę najczęściej można sprawdzić, a więc też ocenić. Mówi się o złych lub dobrych proporcjach na obrazie, albo o złych lub dobrych proporcjach postaci, czy przedmiotów; jeśli mówimy o dobrych proporcjach na obrazie, mamy na myśli takie wartości, które tworzą poczucie wizualnej harmonii na tymże dziele. Jeśli mówimy o proporcjach danej postaci przedstawionej na obrazie, odnosimy się albo do aktualnie obowiązującego wzorca postaci, albo do rzeczywistej osoby przedstawionej na danej pracy malarskiej.
1 Pendant vs. Replika vs. Kopia vs. Falsyfikat:
| Kryterium | Pendant | Replika | Kopia | Falsyfikat |
|---|---|---|---|---|
| Definicja | Dzieło stworzone jako odpowiednik kompozycyjny innego dzieła, zwykle w parze. | Powtórzenie dzieła wykonane przez tego samego autora, świadome i autentyczne. | Powtórzenie dzieła wykonane przez innego twórcę, w celach dydaktycznych, kolekcjonerskich lub dekoracyjnych. | Naśladownictwo mające wprowadzić w błąd, podszywające się pod oryginał. |
| Cel | Dialog i uzupełnienie — dwa obrazy mają być oglądane razem. | Utrwalenie własnej kompozycji, czasem w innym formacie lub kolorystyce. | Nauka, ćwiczenie, rozpowszechnienie dzieła. | Oszustwo, przypisanie autorstwa komuś innemu. |
| Relacja do oryginału | Równorzędność — oba dzieła powstają jako para. | Autentyczność — replika ma tę samą rangę, bo wykonuje ją autor. | Zależność — kopia istnieje tylko jako odtworzenie oryginału. | Fałszywa zależność — udaje oryginał, ale nim nie jest. |
| Kompozycja | Zbliżona, lecz nie identyczna — pendant może różnić się tematem, ale zachowuje proporcje i układ. | Identyczna lub bardzo bliska oryginałowi, lecz wykonana przez autora. | Identyczna lub bardzo bliska, wykonana przez innego twórcę. | Identyczna lub bardzo bliska, ale z intencją oszustwa. |
| Przykład | „Poranek” i „Wieczór” — dwa obrazy zaprojektowane do wspólnej ekspozycji. | Van Gogh malujący kilka wersji „Słoneczników”. | Uczeń kopiujący „Mona Lisę” dla ćwiczenia. | Fałszywa „Mona Lisa” sprzedawana jako dzieło Leonarda. |